چگونه یک شهاب سنگ را شناسایی کنیم؟

شماری از ویژگی های شهاب سنگ ها، چنانچه بررسی دقیقی بر آن ها انجام شود، می توانند راه گشای بازشناخت سنگ های آسمانی از سنگ های معمولی زمینی باشند.

این ویژگی ها به طور جداگانه در زیر توضیح داده خواهند شد.

به طور عادی ترکیبی از برخی از این ویژگی ها در سنگ های آسمانی هست که اجازه ی شناسایی بی ابهام آن ها را به ما می دهد.
شش ویژگی سنگ های آسمانی

حضور فلز آهن
چگالی
ویژگی مغناطیسی
حضور جرم پیروکسین
پوسته ی گداخته
ریگماگلیپت ها
فلز

شماری از ویژگی های شهاب سنگ ها، چنانچه بررسی دقیقی بر آن ها انجام شود، می توانند راه گشای بازشناخت سنگ های آسمانی از سنگ های معمولی زمینی باشند.

این ویژگی ها به طور جداگانه در زیر توضیح داده خواهند شد.

به طور عادی ترکیبی از برخی از این ویژگی ها در سنگ های آسمانی هست که اجازه ی شناسایی بی ابهام آن ها را به ما می دهد.
شش ویژگی سنگ های آسمانی

حضور فلز آهن
چگالی
ویژگی مغناطیسی
حضور جرم پیروکسین
پوسته ی گداخته
ریگماگلیپت ها
فلز

بیشتر سنگ های آسمانی دست کم مقداری فلز آهن دارند (در واقع آلیاژی از آهن و نیکل). شما می توانید درخشش فلز را در سطوح شکسته ی آن ها ببینید. سنگ های آسمانی به طور کامل همواره مقداری فلز دارند و بسته به مقدار فلز آن ها در سه گروه دسته بندی می شوند:

* سنگ های آسمانی فلزی، که 100 درصد از فلز ساخته شده اند؛
* سنگ های آسمانی فلز – سنگ، که دارای 50 درصد فلز و 50 درصد سنگ هستند؛
* سنگ های آسمانی سنگی، که دارای رگه های فلزی کوچکی هستند.

چگالی
بسیاری از سنگ های آسمانی، به ویژه شهاب سنگ های فلزی، بسیار سنگین تر و چگال تر از سنگ های زمینی هستند. چگالی فلز آهن در حدود 8 گرم بر سانتی متر مکعب است، چنانکه بیشتر سنگ های آسمانی دارای چگالی بالاتر از 3.3 گرم بر سانتی متر مکعب هستند.
چگالی شمار کمی از سنگ های زمینی ، البته به جز سنگ های معدن فلزی، بالاتر از این است، که آن ها هم به طور نوعی اکسید آهن (مانند سنگ آهن مغناطیسی و یا هماتیت) هستند.

ویژگی مغناطیسی

بیشتر سنگ های آسمانی دارای مقداری آلیاژ آهن - نیکل هستند و به آسانی یک آهنربا را به سوی خود می کشند. شما می توانید به آسانی این و با یک آهن ربا این ویژگی را آزمایش کنید. یک آهنربا بی گمان به سنگ های آسمانی خواهد چسبید به شرط آن که دست کم دارای مقداری فلز باشند. برخی از شهاب سنگ ها مانند گونه ی سنگی آن ها تنها دارای مقدار کمی فلز هستند با این وجود یک آهن ربای آویخته با ریسمان را به سوی خود می کشند.

جرم پیروکسین (گونه ای ماده ی معدنی) در شهاب سنگ ها
بیشتر سنگ های آسمانی معمولی که به زمین برخورد می کنند Chondrite نام دارند.
آنان شهاب سنگ های "سنگی" هستند و گلوله هایی کوچک و سنگی را که "جرم پیروکسین" نامیده می شوند دارند. قطر آن گلوله ها در حدود 1 میلی متر است.

پوسته ی گداخته
هنگامی که یک سنگ آسمانی از جو زمین می گذرد یک لایه ی بسیار نازک بر روی سطح بیرونی آن گداخته (ذوب) می شود. این لایه ی نازک "پوسته ی گداخته" نامیده می شود. آن اغلب سیاه و همانند پوسته ی تخم مرغ است (مانند تصویر زیرین از سنگ آسمانی Camel Donga ). پوسته ی گداخته همچنین می تواند به رنگ خرمایی روی سنگ های آسمانی رخ بنماید؛ که چرایی آن را باید در وضعیت آب و هوایی پس از فرو افتادن آن ها یافت.


ریگماگلیپت ها
گهگاه هنگامی که یک سنگ آسمانی از جو زمین می گذرد فرم ریگماگلیپت ها را در سطح خود می گیرد. این ها به مانند اثر انگشت شست شما روی خمیر بازی هستند

شهاب سنگ ها – اشتباه ها

این همیشه آسان نیست که یک شهاب سنگ را با به کار بردن ویژگی های نامبرده در بالا بشناسید، چرا که برخی از آن ویژگی ها با سنگ های زمینی و مواد ساخت بشر دارای اشتراک هستند.
بگذارید نگاهی به مورد هایی که سردرگمی می تواند رخ دهد بیاندازیم.
در زیر موشکافی دو نمونه از فلز آهن ( Fe ) را داریم. آن یکی که دارای نقطه های اوج نیکل ( Ni ) است یک سنگ آسمانی است و دیگری که نیکل ندارد یک سنگ زمینی معمولی است!!

فلز
فعالیت آدمیان در چند صد سال گذشته، به طور ناخواسته اشیای بی مصرفی از آهن ناب (خالص) ایجاد کرده است. روشن است که اشتباه گرفتن این اشیا با شهاب سنگ ها دور از انتظار نیست.
اشیایی همچون گلوله های تراش خورده ی آهنی، اغلب دارای یک ظاهر کروی صافند و شاید گمان شود که شهاب سنگ هستند. توده های تفاله ی آهن به دست آمده از فرایند های گدازگری (ذوب کاری) نیز می توانند همانندی هایی با سنگ های آسمانی داشته باشند؛ پس هشیاری درباره ی آن ها نیز بایسته است.
ناهمسانی بنیادین میان آهن ابزار های ساخت آدمی و شهابسنگ های فلزی، در "حضور نیکل" است. فلز آهن در همه ی شهابسنگ ها دربردارنده ی دست کم مقدار کمی نیکل است، در حالی اشیای فلزی ساخت بشر در حالت کلی نیکل ندارند. افزون بر این، ساختار درونی شهابسنگ های آهنی یگانه و بی مانند است و ناهمسان با همه ی گونه های آلیاژ فلزی ساخت بشر.
موشکافی های ویژه و تکنیک های آماده سازی دقیقی برای آزمایش ساختار و آرایش درونی یک شهابسنگ مشکوک نیاز هست. به هر روی، پاسخ چنین آزمایش هایی به طور کامل قطعی هستند.

چگالی
همان گونه که پیش از این گفته شد به طور کلی شهاب سنگ ها چگال تر و سنگین تر از سنگ های زمینی هستند. به هر روی، توده یا تکه آهن های ساخت بشر به طور کلی از گونه های اکسید آهن معدنی، آهن مغناطیسی و هماتیت هستند. گونه های دیگر مواد ساخت بشر نیز می توانند تا اندازه ای چگال باشند، به ویژه گونه های تفاله و فرآورده های فرعی فرآیند های صنعتی. این گونه مواد نیز می توانند با سنگ های آسمانی اشتباه گرفته شوند.
مغناطیس
مواد طبیعی و یا ساخت بشر که دارای ویژگی مغناطیسی هستند نیز می توانند به آسانی با شهاب سنگ ها اشتباه گرفته شوند. نمونه های معدنی آهن که به طور معمول با سنگ های آسمانی اشتباه می شوند مگنتیت (آهن مغناطیسی) و هماتیت هستند. هر دوی این مواد معدنی می توانند به عنوان جرم های بزرگ با سطوح صاف و وزنی سنگین تر از سنگ های معمولی رخ بنمایانند. مگنتیت به طور ویژه ای بسیار مغناطیسی است (که نامشان نیز نشان از آن دارد)، و هماتیت هم کمابیش مغناطیسی است.

ولی خوشبختانه ...
هر دوی این مواد معدنی می توانند به کمک یک ویژگی شناخته شده که "رگه" نامیده می شود بسیار ممتاز از مواد شهاب سنگی باشند. شما می توانید "رگه" را به آسانی بیازمایید. اگر شما یک کاشی سرامیک معمولی (مانند کاشی آشپزخانه) را در دست بگیرید، می بینید که یک روی آن را یک سطح لغزنده ی لعابی صاف پوشانده است. روی دیگر کاشی که هنگام کارگذاری به دیوار می چسبد دارای سطحی ناصاف و کدر است.
نمونه ای را که گمان می کنید شهاب سنگ است در دست بگیرید و با شدت آن را به روی ناصاف و بی لعاب بکشید. اگر این کار یک رگه ی خاکستری تیره بر جای گذاشت، نزدیک به یقین می توان گفت که نمونه یک شهاب سنگ است و اگر یک رگه ی سرخ یا خرمایی برجای نهاد نزدیک به یقین آن نمونه هماتیت است. گفتنی است که یک شهاب سنگ، تا زمانی که در معرض دگرگونی های آب و هوایی نباشد، رگه ای بر جای نمی گذارد.
پوسته ی گداخته
یکی از معمول ترین مورد های رخ دادن اشتباه در بازشناخت سنگ های آسمانی "پوسته ی گداخته" است. اغلب، شهاب سنگی را که به تازگی فرو افتاده است لایه ای سیاه رنگ، نازک و درخشان می پوشاند. بسیاری از سنگ های زمینی که ده ها هزار سال است بر روی پوسته ی زمین پراکنده شده اند می توانند یک لایه ی رنگی نازک بر سطح خود داشته باشند. به هر روی، در این مورد پوسته به عنوان یک پی آمد از فرآیندهای آب و هوایی (مانند بر هم کنش با آب باران) فرم می گیرد که قشر فرسایش یافته (هوا زده) نامیده می شود.
سنگ های آتش زنه ی بازالتی (سیاه سنگی) که پی آمدی از گدازه های آتشفشانی هستند دارای قشر فرسایش یافته ی سیاه رنگی هستند که به آسانی با "پوسته ی گداخته" اشتباه گرفته می شوند.
برخی از انگاره های نادرست

بسیاری از مردم باور دارند که شهاب سنگ ها نمایی گداخته و آب شده دارند، و شاید یک نمای کف مانند یا جوشان. به هر روی، این انگاره درست نیست. بخش بیرونی یک سنگ آسمانی، "پوسته ی گداخته"، به طور کلی یکی از این دو گونه است:

* به طور کامل صاف به همراه بی نظمی های سطحی کوچک؛
* دارای ویژگی ریگماگلیپت ها هستند (که پیش تر درباره ی آن سخن گفتیم).

بیشتر شهاب سنگ ها هنگامی که به زمین برخورد می کنند به طور کامل سرد هستند.
به هر روی، بسیاری از سنگ های آذرین زمینی دارای سوراخ ها و گودال هایی در درونشان هستند. چنین گودال هایی به وسیله ی حباب های گاز در خمیر مواد معدنی ( ماگما ) هنگام فشانده شدن و ترکیدن ایجاد شده اند. اگر شما چنین سنگی را یافتید که چنین گودال هایی داشت به احتمال قوی یک سنگ زمینی است

پوسته ی گداخته
یکی از معمول ترین مورد های رخ دادن اشتباه در بازشناخت سنگ های آسمانی "پوسته ی گداخته" است. اغلب، شهاب سنگی را که به تازگی فرو افتاده است لایه ای سیاه رنگ، نازک و درخشان می پوشاند. بسیاری از سنگ های زمینی که ده ها هزار سال است بر روی پوسته ی زمین پراکنده شده اند می توانند یک لایه ی رنگی نازک بر سطح خود داشته باشند. به هر روی، در این مورد پوسته به عنوان یک پی آمد از فرآیندهای آب و هوایی (مانند بر هم کنش با آب باران) فرم می گیرد که قشر فرسایش یافته (هوا زده) نامیده می شود.
سنگ های آتش زنه ی بازالتی (سیاه سنگی) که پی آمدی از گدازه های آتشفشانی هستند دارای قشر فرسایش یافته ی سیاه رنگی هستند که به آسانی با "پوسته ی گداخته" اشتباه گرفته می شوند.
منبع:بخش اختر شناسی شهر مجازی پارسیان
گرد آورنده: م. فرهمند